فهرست بندی مطالب
گلخانه چیست
گلخانه یا گیاه‌خانه یا گرمخانه به محیطی گفته می شود که با پوشش شفاف برای عبور نور پوشیده شده باشد و در آن به کشت انواع مختلفی از گل و گیاهان می پردازند. علت ساخت چنین مکانی در دست گرفتن کنترل عوامل محیطی می باشد. اصلی ترین علت، محبوس کردن انرژی خورشیدی درون گلخانه و ایجاد اثر گلخانه ای می باشد. نور خورشید از جداره شفاف گلخانه عبور کرده و داخل گلخانه محبوس شده و آنجا را گرم می کند. محیط محافظت شده داخل گلخانه باعث تسریع رشد محصولات می شود. گلخانه با ایجاد امکان کنترل شرایط محیطی، کشت محصولات مختلف را در سراسر نقاط دنیا و تمامی فصول هموار ساخته است. به خصوص برای کاشت و تکثیر نباتات در هوای سرد که کشت آن ها در فضای آزاد مقدور نیست. این شیوه تولید امروزه به یکی از سودآورترین قسمت های کشاورزی تبدیل شده است که البته سرمایه‌گذاری اولیه فراوانی را نیز مورد نیاز است. مدیریت صحیح در احداث گلخانه، انتخاب مکان، نوع گلخانه و پوشش آن، با توجه به سرمایه‌گذاری زیادی که این زمینه می طلبد، بسیار مهم است و باعث بهره‌وری مناسب از سرمایه خواهد شد و سود گلخانه را تضمين مي نمايد. تقسیم بندی گلخانه با توجه به سازه ی آن به دو دسته ی ثابت و متحرک تقسیم بندی می شود.گیاهان برای رشد حداکثری و مطلوب نیاز به پرورش در محیطی کنترل شده از نظر شدت نور، دمای روزانه، دمای شبانه، میزان رطوبت هوا و خاک نیاز دارند. کنترل عوامل خسارت زا نظیر باد، طوفان‌های ویرانگر، سرما و یخبندان نیز حائز اهمیت است. چنین شرایط مناسبی را از طریق احداث گلخانه می توانیم تا حد امکان فراهم کنیم. در اين مقاله شركت هنر طبيعت سگال در رابطه با گلخونه و عوامل محيطي گلخانه توضيحات مفيدي را ارائه خواهد داد.
انواع گلخانه بر اساس کاربرد
1. گلخانه هايی که در آن توليد سبزي و صيفي شامل محصولاتي نظير خيار, گوجه فرنگي, توت فرنگي, فلفل, بادمجان, طالبي, سبزيجات برگي(ريحان، شاهي و…)، انجام می گیرد
2. گلخانه‌هاي توليد گل و گياهان زينتي که در آن به توليد انواع گل‌هاي شاخه بريده مانند رز وگل‌هاي آپارتماني می پردازند
3. سالن‌هاي گلخانه‌اي مخصوص پرورش قارچ دكمه‌اي و قارچ صدفي
4. کشت و پرورش گیاهان دارویی
مزایای کشت گلخانه‌ای
- صرفه جویی مصرف آب
- افزایش تولیدات در واحد سطح
- تولید بیش تر از یک محصول در هر سال
- افزایش کیفیت محصول (کاهش مصرف سموم کشاورزی)
- نبود وابستگی تولید به شرایط محیطی و امکان تنظیم برنامه کشت
- امکان تولید محصول در تمامی فصل‌های سال
- استفاده از تکنیکهای کشاورزی روز دنیا مانند کشت طبقاتی
- استفاده از زمین های غیر قابل کشت با سیستم گلخانه هیدروپونیک
کنترل شرایط محیطی گلخانه
شرايط محيطي مستقيما بر فعاليت هاي شيميايي صورت گرفته در فرايند فتوسنتز گياهان تاثير مي گذارد. عواملي نظير دما، شدت نور، آب و مواد غذايي نيز بر فتوسنتز تاثير گذار هستند. بسته به دماي محيط، تنفس گياه متفاوت است. محدوده ي دمايي ايدا آل براي اكثر گياهان گلخانه اي براي بالا بردن بازده فتوسنتز، بين ٥٠ تا ٨٠ درجه فارنهايت توصيه شده است. در نتيجه محيط گلخانه هميشه بايد كنترل شده باشد كه گياهان بازده رشدي حداكثري داشته باشند. از آنجايي كه ممكن است موارد غير قابل پيش بيني در گلخانه رخ دهد و يا شرايط كنترل شده كمي مغايرت با خواست گياه داشته باشد از كودهايي مي توان استفاده كرد كه مقاومت گياهان را نسبت به تنش هاي محيطي گلخانه نظير شوري و سرما و گرما بالا ببرد. كود سولفات پتاسيم و کود نيترات كلسيم همكاري خوبي مي توانند براي اين منظور با يكديگر داشته باشند. در زير به بررسي چند مورد از عوامل محيطي مهم خواهيم پرداخت.
دما مناسب گلخانه
كنترل درجه حرارت در گلخانه از شروط اوليه در رابطه با رشد عالي گياهان مي باشد. برخي گیاهان، مانند گیاهان گرمسیری، به دمای بیشتر نیاز دارند. بعضی دیگر در درجه حرارت کمتر از ۲۰ درجه سانتیگراد هم به راحتي و به خوبی رشد خواهند كرد. گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شده‌اند داراي اين ويژگي هستند، نظیر پامچال. چگونگی تنظیم دما در اين مكان ها بستگی به سیستم گرمایی مورد استفاده در آن دارد. انواع بخاری‌ها یا سیستم‌های گازی براي اين منظور استفاده مي شوند. سیستم‌های حرارتی باید امكان توزیع یکنواخت دما را در داخل گلخانه فراهم آورند و حداقل اثرات زیست‌محیطی را دارا باشند.
دسته بندی گیاهان بر اساس نوری
همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند. گیاهان از نظر نیاز نوری به سه گروه تقسیم می‌شوند.
- گیاهان روز بلند: برای به گل رفتن بین ۱۰ تا ۱۴ ساعت نياز نوري دارند، مثل گیاهان فصلی تابستانه.
- گیاهان روز کوتاه: برای به گل رفتن نیاز آن ها به نور کمتر از ۱۲ ساعت است، مانند گل داودی.
- گیاهان بی‌تفاوت به طول روز: كه اين گياهان برای نگهداری در خانه مناسب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا که حساسیتی به طول روز نداشته و تمام طول سال گل دارند.
جهت گلخانه در ميزان نور دريافتي گياهان بسيار موثر است:
- توجه به سايه هاي اسكلت گلخانه در ساعات مختلف تاثيرگزار است
- اين مضوع در توليدات زمستاني اهميت بيشتري پيدا مي كند. بهترين انتخاب براي موقعيت گلخانه، به صورت نماي جنوبي يا جنوب شرقي مي باشد كه با دريافت نوز تمام روز، بهترين شرايط براي رشد گياهان فراهم مي شود. البته نور صبحگاهي شرق هم براي بسياري از گياهان كافيست زيرا نور صبح به گياهان اين اجازه را مي دهد كه فرايند غذا سازي را زودتر انجام دهند.
- درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط می‌توانند به‌طور مؤثری از نور شدید بعد ازظهر تابستانی با ایجاد سایه بکاهند. البته باید توجه داشت که درختان در هنگام صبح، بر روی گلخانه سایه نیندازند. این درختان در زمستان اجازه می‌دهند که نور کافی به گلخانه برسد؛ چرا که در پاییز برگ‌های خود را از دست می‌دهند.
جریان هوا در گلخانه
گردش هوا در اين مورد ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه درخارج از اين مكان باشد، هوای تازه در نزدیکی برگ‌ها تأمین شده و گیاه می‌تواند اکسیژن پس داده و از دی اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گیاه خانه کمک می‌نماید. گلخانه‌های تجاری به همه نیازمندی‌های اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از آن وابسته‌اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سود دهی است؛ برای رسیدن به این هدف، اين مكان باید از لحاظ تأمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گیاه خانه باید به‌طور سخت و جدی کنترل شود. اخیراً کامپیوترها برای چنین کنترل‌هایی به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته‌اند. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن و دی‌اکسید نیتروژن می‌باشند؛ که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند.
زهکشی گلخانه
یکی از موارد مهم در احداث یک گلخانه توجه به زهکشی آن است. در مناطقی با زمین‌های دارای بافت سخت و با لایه تحت‌الارض غیرقابل نفوذ با قرار دادن لوله‌های سفالی منفذ دار زیر بسترهای کشت یا به طرق ابتکاری دیگر تمهیدات لازم را در جهت بهبود زهکشی می‌اندیشند
بادشکن
در مناطق باد خیز ردیفی از درختان یا یک مانع طبیعی مثل تپه برای کاهش خسارت باد استفاده می‌شود. حداقل فاصله درختان از این مکان در شرق و غرب بایستی حدود ۵/۲ برابر ارتفاع درختان باشد. این فاصله در قسمت جنوبی بیش از یک ارتفاع درختان است.
