افق خاک – بخش های مختلف خاک چیست؟

افق خاک – چگونه می‌توان به کیفیت خاک پی‌برد؟

تشخیص کیفیت خاک امری تخصصی به شمار می رود که از روی نگاه به سطح خاک حاصل نمی گردد. این امر با بررسی نیم رخ خاک ( افق خاک ) توسط متخصصین صورت می گیرد. نیم رخ خاک از لایه ی رویی تا عمیق ترین لایه ی پیش از سنگ بستر را نشان خواهد داد. نیم رخ خاک مجموعه ای از افق های خاک می باشد که به آن پروفیل خاک نیز گفته می شود. طبقه بندی خاک ها و تشخیص کیفیتشان از طریق نیم رخ صورت می گیرد. مشخص نمودن مرز واضحی بین این لایه ها امکان پذیر نمی باشد و حتی بعضی از خاک ها ممکن است فاقد یک یا دو لایه باشند.

افق های اصلی خاک:

افق O: بالاترین قسمت از پروفیل خاک را افق O می نامند. این نام به دلیل وجود مواد آلی در این لایه گذاشته شده است. خود این لایه به دو افق 1 و 2 تقسیم می شود. در افق O1 مواد آلی تجزیه نشده و در افق O2 که پایین تر است مواد آلی تجزیه شده (هوموس) وجود دارد.

افق A: این افق خاک دارای مقدار زیادی هوموس می باشد، چیزی در حدود پنج تا شش درصد. این لایه با مواد تشکیل دهنده ی خود یعنی هوموس و رس نقش مهمی در ارتباط میان مواد غذایی مورد نیاز گیاه و گیاه ایفا می کنند. این افق نیز به دو دسته تقسیم می شود که افق A1 به دلیل وجود هوموس بالاتر، رنگ تیره تری دارد.

افق B: این افق به علت وجود مواد آلی و اکسید های مختلف عناصر به رنگ هایی نزدیک به قرمز  و یا زرد دیده می شود. این افق خالی از مواد مادری تجزیه نشده می باشد. این افق خاک را به  افق تجمع رس و املاح می شناسند.

افق C:این لایه یک لایه روی بستر سنگی است و در واقع می توان گفت که فرسایش یافته ی این بخش می باشد. این لایه ی وظیفه ی محافظت از بستر سنگی در مقابل عوامل بیولوژیکی را بر عهده دارد. این لایه اغلب از قطعات سنگی تشکیل شده و کانی های رسی را در خود ندارد. افق R: این افق همان لایه ای است که آن را به بستر سنگی می شناسیم و پایین ترین بخش این پروفیل خاک را تشکیل می دهد. این افق خاک یکپارچه و محکم می باشد و از جنس ماسه سنگ، گرانیت، سنگ آهک و … می باشد. این لایه ی ماده ی اولیه ی تشکیل دهنده ی خاک است.

بخش های مختلف خاک چیست؟

نکته ای که کم تر به آن توجه می شود آن است که خاک تنها یک ماده ی جامد نمی باشد، بلکه از ترکیب سه بخش گاز، مایع و جامد به وجود آمده است. کیفیت و میزان هر یک از این سه حالت و همچنین ارتباط متقابل آن ها با یکدیگر، شرایط متفاوتی را ایجاد می کند که هر کدام یک سری از نیاز های گیاهان را برطرف می سازند. بخش جامد خاک که با آن آشنایی بیش تری داریم از مخلوط مواد معدنی همچون سیلیت، شن و مواد آلی تشکیل شده است. بخش مایع خاک شامل آب و رطوبت موجود در خاک و همچنین املاح معدنی و آلی و تمام ترکیباتی که در آب به صورت محلول وجود دارند، می باشد. در نهایت بخش گازی  شکل می باشد که به هوای موجود در خاک گفته می شود. این هوا مشابه با ترکیب هوای جو زمین می باشد. البته با این تفاوت که گازهای تولیدی از فعل و انفعالات شیمیایی بیولوژیکی درون خاک، غلظت بالاتری از مواد آلی را دارا می باشد.