انواع کلی شوری
به طور كلي دو نوع شوري موجب ایجاد خاک شور می گردد:
- طبیعی
- ثانویه
1- شوری طبيعي یا اوليه: شوري اوليه يا طبيعي از تجمع املاح (نمكهاي) حاصل از فرآيندهاي طبيعي و در طي زمانهاي طولاني، در خاك يا آبهاي زيرزميني به وجود مي آيد. به اين ترتيب كه در اثر فرآيندهاي طبيعي، نمك ها آزاد و رها شده و در طول زمان در خاكها و يا آب هاي زيرزميني تجمع مي كنند و به تدريج و به طور طبيعي خاك و يا آب شور خواهد شد.
2- شوری ثانویه یا غيرطبيعي: خاک شور در این حالت، در اثر فعاليتهاي بشر و عوامل انساني ايجاد مي شود. بدين ترتيب كه كارهايي كه منجر به بهم خوردن تعادل هيدرولوژيكي خاك، و عدم تعادل بين آب ورودي (آبياري يا بارندگي) و آب مورد مصرف گياه (تعرق) مي شود، باعث شور شدن خاك مي گردد.
خاكهاي شور در ایران
خاک شور بيشتر در مناطق خشك و نيمه خشك، يعني مناطقي كه ميزان بارندگي آنها جهت شستشوي نمك هاي محلول خاك كافي نيست و تبخير در آنجا بالا است، مشاهده مي شود. همچنين، خاكهاي شور در اراضي و مناطقي كه زهكشي مناسبي ندارند، به وفور ديده مي شوند. مناطق خشك زمين هاي موجود در مناطقي هستند كه رطوبت خاك آنها به طور معمول به اندازه اي نيست كه بتوان براي توليد مطلوب محصولات زراعي به آن اتكا كرد و نيازمند آبياري هستند. حداقل 36 % كل زمين جزو اقليم خشك است و براي توليد محصولات زراعي و باغي نيازمند آبياري هستند. خصوصيات خاك هاي مناطق خشك بسيار متفاوت از خاكهاي مناطق مرطوب مي باشد و داراي مشكلات خاصي براي توسعه كشاورزي پايدار مي باشند. از مهمترين اين مشكلات، مشكل خاک شور است. بيش از 90 %كشور ايران داراي اقليم خشك است. متوسط بارندگي ساليانه كشور از 50 ميليمتر در كوير تا 1600 ميليمتر در حاشيه درياي خزر متغير است. متوسط بارندگي ساليانه ايران در حدود 253 ميليمتر است، در حالي كه متوسط بارندگي ساليانه جهان در حدود 860 ميليمتر مي باشد. از طرف ديگر، تبخير ساليانه ايران از 700 ميليمتر در سواحل درياي خزر تا 4000 ميليمتر در مناطق كويري و بياباني كشور و جنوب شرقي استان خوزستان متغير است. متوسط تبخير ساليانه ايران در حدود 2100 ميليمتر است، در حالي كه متوسط تبخير ساليانه جهان در حدود 700 ميليمتر مي باشد. بنابراين، از آنجا كه 90 % اقليم ايران جزو اقليم خشك طبقه بندي شده، و با توجه به بارندگي كم و تبخير زياد در سطح وسيعي از كشور، پديده شوري خاك در ايران بسيار گسترده و جدي بوده و از عمده ترين دلايل محدوديت توسعه كشاورزي در كشور است. پس از فرسايش و كمبود منابع آب شيرين و باكيفيت، شوري و كيفيت پايين آب براي آبياري مهمترين عوامل محدودكننده كشاورزي در ايران هستند.
پراکندگی زمین های شور در کشور
پراکندگی زمین های شور در کشورطبق آمار موجود، در حدود 5/25 ميليون هكتار از اراضي كشور داراي شوري كم تا متوسط، و در حدود 5/8 ميليون هكتار داراي شوري شديد مي باشند، كه در مجموع 34 ميليون هكتار از كل مساحت كشور را خاک شور شامل مي شود. اراضي داراي شوري كم تا متوسط عمدتاً در كوهپايه هاي زاگرس و البرز، و اراضي داراي شوري زياد عمدتاً در فالت مركزي، دشت هاي ساحلي جنوب، خوزستان و دشت هاي ساحلي درياي خزر وجود دارند. تخمين زده شده كه از 3/7 ميليون هكتار اراضي آبي كشور، حداقل در حدود 1/2 ميليون هكتار (در حدود 30 %) شور مي باشد. همچنين، حداقل 6/0 ميليون هكتار از اراضي ديم كشور نيز مبتال به شوري است. دليل اصلي شوري اراضي آبي و ديم، فعاليتهاي بشري (شوري ثانويه) مي باشد. در نتیجه مسئله شوري در ايران بسيار جدي است. تغذیه مناسب گیاه در این وضعیت می تواند کمک کننده باشد. برای شناخت تغذیه مناسب در وضعیت شوری خاک اینجا کلیک کنید.
